Bazen en yakınımızdaki insanların davranışlarından dolayı üzülürüz. Çoğu zaman bu tür davranışlar ebeveynler, eşler veya çocuklar tarafından yapılır ve kişi üzerinde haksız yere ağır sonuçlar doğurabilir. Buna karşılık mirasçı, mirası bırakan kişiyi genellikle mirastan mahrum bırakma şeklinde cezalandırmak ister. Günümüzde bunun halk arasında daha yaygın olarak mirastan mahrum bırakma şeklinde kullanıldığını görüyoruz. Mirastan çıkarma hakkı ile kanun koyucu mirasçıya ölüme bağlı bir tasarrufla saklı pay sahibi mirasçının mirastan pay almasını engelleme imkânı vermiştir. Bu düzenleme kanunda sayılan şartların gerçekleşmesi halinde mümkün olup, buna göre bu kurum sınırlı bir şekilde uygulanabilecektir.
Kanunda sayılan mirastan yoksunluk hallerini belirtmeden önce saklı payın mirasçılarının kimler olduğunu belirtmekte fayda vardır. Türk Medeni Kanunu’nun ilgili maddesinde bu kişiler “mirasbırakanın” annesi, babası, çocukları, altsoyu ve eşi olarak tanımlanmıştır. Bunların dışında kalan kişiler saklı paylı mirasçı olmadıklarından, miras bırakan bunların miras payı üzerinde tasarrufta bulunabilir ve onları mirastan yoksun bırakabilir. Saklı paylı mirasçıların miras payları hakkında detaylı bilgi için Miras Paylaşımı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Mirastan Çıkarma Nedenleri Nelerdir?
Kanun koyucu Türk Medeni Kanunu’nun 510. maddesinde mirastan çıkarma sebeplerini sınırlı olarak belirtmiştir. Bu sebepler şunlardır
- Mirasçı, “mirasçıya” veya “mirasçının” yakınlarından birine karşı ağır bir suç işler.
“Ağır suç” kelimesinin ceza hukuku anlamında kullanılmadığına dikkat edilmelidir. Bu bağlamda, bir ceza davasının veya bir mahkumiyet kararının varlığı, yani kişinin mahkumiyeti gerekli değildir. “Ağır suç” kelimesi, söz konusu hukuka aykırı fiilin aile hukukundan doğan ilişkileri zedelemesi, aile bağlarını koparacak nitelikte olması ve buna bağlı olarak somut olayda aile bağlarını koparmış olması gerektiği anlamına gelmektedir. Miras bırakan, sosyal ve ailevi açıdan değerlendirildiğinde aile bağlarının koptuğu kanaatine sahip olmalıdır ki kişiyi miras dışı bırakabilsin. Yargıtay kararlarında “mirasçının” dövülmesi, hakarete uğraması, eşi tarafından aldatılması, eşi tarafından iftiraya uğraması mirastan yoksunluk sebebi olarak kabul edilmektedir.
Söz konusu maddeye göre, aile bağlarını koparacak bu fiilin mirasçıya veya mirasçının yakınlarından birine karşı yöneltilmiş olması gerekmektedir. “Mirasçının yakın akrabaları” terimi, mirasçı ile olan yakın ilişkileri nedeniyle kendilerine karşı işlenen fiilden kendilerine karşı işlenmiş gibi etkilenen kişileri ifade etmektedir. Kuşkusuz eş, çocuklar, kan hısımları ve sıhri hısımlar bu kapsama girmektedir. Ancak, mirasbırakanla akrabalık bağı bulunmayan kişiler de mirasbırakanın akrabaları olarak kabul edilebilir. Mirasbırakanın gece gündüz birlikte olduğu arkadaşları ve çocukları gibi sevdiği kişiler de onun akrabası sayılır. Burada önemli olan mirasbırakanın kendisine karşı işlenen suçtan etkilenmiş olmasıdır.
- Mirasbırakanın, mirasçıya veya mirasbırakanın aile üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi.
Aile hukukundan doğan yükümlülükler Türk Medeni Kanunu’nun ilgili maddeleri ile düzenlenmiştir. Bunlardan biri de 364. maddede düzenlenen nafaka yükümlülüğüdür. Burada kanun koyucu, herkesin yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan altsoyuna, üstsoyuna ve kardeşlerine nafaka vermekle yükümlü olduğunu belirtmektedir. Bir diğer yükümlülük ise 322. maddede düzenlenen karşılıklı dayanışma yükümlülüğüdür. Bu maddede kanun koyucu, ailenin huzur ve bütünlüğünün sağlanması için ailedeki ana, baba ve çocukların birbirlerine yardım etmek, saygı göstermek ve anlayış göstermekle yükümlü olduklarını belirtmektedir.
Mirastan çıkarma nasıl yapılmalıdır?
Mirastan çıkarma (mirastan yoksunluk) ölüme bağlı bir tasarruftur. Bu nedenle mirastan yoksunluk ölüme bağlı bir tasarrufla gerçekleştirilebilir. Ölüme bağlı tasarruf bir vasiyetname olabileceği gibi bir miras sözleşmesi de olabilir. Günlük hayatta daha çok vasiyetname ile karşılaşmaktayız.
Mirasbırakan tercih ettiği ölüme bağlı tasarrufu yaparken saklı paylı mirasçısını mirastan çıkarma sebebini açıkça belirtmelidir. Bu sebep açık olmalı, somut olgulara ve delillere dayanmalıdır.
Mirastan çıkarmanın sonuçları nelerdir?
Mirasçılıktan çıkarılan kişi mirasa ilişkin haklarını kaybeder. Türk Medeni Kanunu’nun 511. maddesinde mirastan çıkarılan kişinin mirastan pay alamayacağı ve denkleştirme davası açamayacağı belirtilmiştir. Mirasçı, saklı paylı mirasçıyı payının tamamı için mirastan çıkarabileceği gibi, mirasın bir kısmı için de mirastan çıkarabilir. Mirastan çıkarma sonucunda miras hakkını kaybeden kişi “mirasçıdan” önce ölmüş gibi işlem görür. Bu husus şu açıdan önemlidir: Mirasçı aksi yönde bir tasarrufta bulunmadıkça, mirastan yoksun bırakılan kişinin yasal payı, mirastan yoksun bırakılan kişinin altsoyu (çocukları) varsa onların yasal mirasçılarına, yoksa mirastan yoksun bırakılan kişinin yasal mirasçılarına kalır. Örneğin, mirasbırakan çocuklarından birini mirastan mahrum bırakırsa, mirastan mahrum bırakılan kişinin çocukları varsa, babaları ölmüş gibi mirastan pay alabilirler.
Nitekim Yargıtay 14. Hukuk Dairesi, mirastan çıkarma (mirastan yoksunluk) sebeplerine ilişkin 2019/805 E., 2019/7396 K. sayılı kararında; “Mirastan yoksunlukta mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse, mirasbırakan kendisine veya mirasbırakanın aile bireylerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse, ölüme bağlı tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirastan yoksun bırakabilir. Mirasçılıktan çıkarılan kişi mirastan pay alamaz. Mirasçılıktan çıkarılan kişinin miras payı, varsa mirasçılıktan çıkarılan kişinin mirasçılarına, yoksa o kişi mirasbırakandan önce ölmüş gibi mirasçılıktan çıkarılan kişinin yasal mirasçılarına kalır. Mirastan çıkarılan kişinin altsoyu, mirasbırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir” .
Mirastan çıkarılmaya itiraz etmek mümkün müdür?
Mirastan çıkarma haksız veya hataya dayalı olabilir ya da mirasçının korunmaya değer bir menfaati olabilir. Miras bırakanın oğlu olduğu yanılgısına düşen mirasçının mirastan çıkarılması yanılgıya dayandığından, kanunumuz saklı paylı mirasçıya itiraz imkânı tanımıştır. Türk Medeni Kanunu’nun ilgili maddelerine göre bu imkanlar “Mirasçılığın İptali” ve “Denkleştirme Davası “dır
Mirastan Çıkarmanın İptali Nedir?
Mirasbırakan saklı paylı mirasçısını mirastan çıkarma yönünde ölüme bağlı bir tasarrufta bulunmuş olsa bile, bu tasarruf iptalden muaf değildir. Mirastan çıkarma, kanunun ölüme bağlı tasarruf için aradığı şartlar gerçekleşmeden veya yanılma, aldatma, korkutma, zorlama sonucu yapılmışsa, tasarrufun içeriğinin bağlandığı şartlar veya yükümlülükler hukuka veya ahlaka aykırı ise ve mirasçı tasarrufun yapıldığı sırada ehliyetsiz ise bu tasarrufun iptali istenebilir. Aynı şekilde mirasbırakanın açık hatası da ölüme bağlı tasarrufun iptaline neden olur. Bu durumda mahkeme kararı ile ölüme bağlı tasarruf hükümsüz hale geleceğinden, istisna tasarrufu da değerini ve geçerliliğini yitirecektir. İptal kararı ile mirasçı hiç mirasçılıktan çıkarılmamış gibi miras payını alır. Bu yönüyle iptal kararı geçmişe etkilidir. Mirastan çıkarmanın iptali dava edildiğinde, mirastan çıkarma sebeplerinin doğru olduğunu ispat yükü mirastan çıkarmadan yararlanan davalı mirasçıya aittir. Bu nedenle mirasçılıktan çıkarma sebebinin ölüme bağlı tasarrufta delilleriyle birlikte açıkça gösterilmesi gerekir.
Tenkis Davası Nedir?
Mirasçı ölüme bağlı tasarrufta mirastan çıkarma sebebini belirtmemişse veya gösterilen sebep mirastan çıkarmayı gerektiren önemli bir sebep değilse, mirasçı saklı payının tazminini isteyebilir. Bu durumda ölüme bağlı tasarruf saklı payın üzerindeki miras payı için geçerli sayılır. Bu nedenle mirasçı denkleştirme davası açarak saklı payını talep edebilir.
Mirasçının Bağışlanması
Mirasbırakan, mirasçısını mirastan çıkardıktan sonraki süreçte affetmiş olabilir. Affetme ölüme bağlı tasarrufu kendiliğinden geçersiz kılmaz; ancak mirasbırakan iradesini başka bir ölüme bağlı tasarrufla açıklamışsa bu mirastan çıkarma tasarrufunu geçersiz kılar. Mirasbırakanın bağışlamaya yönelik diğer davranışları hukuki sonuç doğurmaz. Mirastan çıkarma tasarrufundan vazgeçen mirasçı, aynı sebebe dayanarak mirasçısını mirastan çıkaramaz.
Velayetin değişikliği hakkındaki yazımızı da okuyabilirsiniz.
