Hakaret suçu Türk Ceza Kanunu’nda Şerefe Karşı Suçlar başlığı altında 125. ve 131. maddeler arasında düzenlenmiştir. Hakaret suçunun tanımı, bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek ya da sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırmak şeklinde yapılacaktır.
Hakaret Suçu ve Özellikleri
Söz konusu suç, mağdurun itibarını korumaya yöneliktir. Suç, hakaret fiili ile gerçekleşir; suç, tehlike suçu olarak nitelendirilir. Suçun oluşabilmesi için mağdurun rencide olması gerekmeyeceği gibi, bu konuda bir amaç analizi yapmak da mümkün değildir. Hakaret suçunun faili yalnızca gerçek kişiler olabilirken, mağdur gerçek veya tüzel kişiler olabilecektir. Suçtan zarar görenin ölmüş bir kişi olması halinde ise Türk Ceza Kanunu’nun 130. maddesinde düzenlenen kişinin hatırasına hakaret suçu oluşur.
Hakaret Suçu Kapsamında Fiil
Hakaret suçunu oluşturabilecek fiillerin yönetmelikte tek tek sayılması mümkün değildir. Öncelikle suçun tanımından hareketle, mağdurun onur ve saygınlığını rencide eden, sövme niteliği taşıyan ya da rencide edebilecek nitelikte somut bir gerçeklik veya fiil isnat edilerek gerçekleştirilen her türlü fiil hakaret suçunu oluşturabilir.
Hakaret suçu, bir kişinin gerçek bir niteliğinden bahsedilerek de işlenebilecektir. Örneğin, görme engelli bir kişiye yönelik “Körmüş, ne olmuş yani” benzeri rencide edici ifadeler de söz konusu suçu oluşturabilir.
Adli veya idari makamlar önünde yapılan yazılı veya sözlü amaç, iddia ve savunmalar kapsamında kişiler hakkında somut isnatlarda bulunulması halinde hakaret suçundan ceza verilmez. Bununla birlikte, iddia ve değerlendirmelerin öncelikle gerçek ve somut ayrıntılara dayanması ve uyuşmazlıkla ilişkilendirilmesi gerekmektedir.
Politikacılar, futbolcular, sanatçılar ve diğerleri gibi kamuya mal olmuş kişilere yönelik eleştiri ve farklı söylemler de sıradan insanlara göre daha aşırı olabilir. Ağır eleştiri olarak nitelendirilebilecek ifadeler hakaret suçunu temsil etmez. Aynı şekilde, küfür niteliği taşıyan kaba ve nezaketsiz davranış ve söylemler de hakaret suçunu oluşturmaz.
Kişinin siyasi ideolojisine, laik olmayan inançlarına veya felsefi düşüncelerine yönelik saldırgan söylemler de hakaret suçu kapsamındadır.
Hakaret Suçunun Müştekinin Yokluğunda İşlenmesi
Hakaret, mağdurun yüzüne karşı işlenebileceği gibi, hakaret suçu çeşitli iletişim araçlarıyla da işlenebilir. İletişim araçlarının kullanılması suretiyle işlenen hakaret suçunda, hakaretin mağdura öğretilmesi yeterlidir, bu şekilde işlenen hakaretler yüze karşı işlenen hakaretler gibidir.
Mağdurun yokluğunda, fail tarafından yapılan hakaretin kanuna aykırı olmasını sağlamak için en az 3 kişiye hakaretin öğretilmesi gerekir. Burada kastettiğimiz üç kişi failden ayrıdır ve hakaret suçunun oluşması için hepsine aynı anda öğretilmesi veya aynı yerde bulunmaları gerekmez.
Hakaret Suçunun Cezası
Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden ya da sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Hakaretin, mağdura yöneltilmiş sesli, yazılı veya görüntülü bir iletişim aracıyla yapılması halinde de aynı cezaya hükmolunur.
Hakaret suçunun kamu görevlisine karşı görevinden dolayı, laiklik dışı siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı ya da kişinin mensup olduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden dolayı işlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olmamak üzere hükmolunur. Hakaret suçu ile birlikte riziko da gerçekleşmişse, riziko suçu için ayrı bir ceza verilebilir.
Hakaret suçunun alenen, örneğin cami avlusunda bağırmak suretiyle işlenmesi halinde verilecek ceza altıda bir oranında artırılır.
Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi halinde verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Bu suçun kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi halinde kişiye ceza verilmez.
Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın özelliğine göre, birden fazla olayın her biri veya biri için verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Ölmüş bir kimsenin hatırasına en az üç kişinin tanık olacağı şekilde hakaret eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Hakaretin alenen işlenmesi halinde verilecek ceza altıda bir oranında artırılır. Ölmüş bir kimsenin cesedini veya kemiklerini kısmen veya tamamen alan veya ceset veya kemikler üzerinde müessir fiil işleyen kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Hakaret suçundan dolayı yapılacak yargılama nedeniyle hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı da verilebilecektir. Mağdurun uğradığı maddi bir zarar varsa, bu zararın giderilmesi koşuluyla fail hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir. Bu kararın alınmasını sağlamak için, mağdurun uğradığı etik zararın telafi edilmesi şartı yoktur.
Hakaret Suçunda Eleştiri ve Zamanaşımı
Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçu hariç olmak üzere, hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulması, mağdurun eleştirisine bağlı olacaktır. Eleştiri süresi, mağdurun hakareti öğrendiği tarihten itibaren 6 aydır. Mağdur bu süre içinde şikâyette bulunmazsa, bu suçtan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılamaz. Mağdurun şikâyetçi olmadan önce ölmesi veya suçun ölenin hatırasına karşı işlenmesi halinde; ölenin üstsoy ve altsoyu ile ikinci dereceye kadar kan ve kayın hısımları, eşi veya kardeşleri tarafından şikâyetçi olunur.
Hakaret suçu ile ilgili olarak yapılacak yargılamalarda konu hakkında bilgili bir avukat tarafından temsil edilmeniz sizin yararınıza olacaktır.
Hakaret Suçuna İlişkin Yargıtay Kararları
“Bir eylemin hakaret olup olmadığı bazı durumlarda görecelidir ve zaman, yer ve senaryoya göre farklılık göstermelidir. Kamu görevlilerine veya sivil halka yöneltilen her türlü sert eleştiri veya rahatsız edici sözlerin hakaret suçu kapsamında değerlendirilmemesi, sözlerin açıkça somut bir fiil veya olgu isnadı ya da sövme niteliğinde, saygınlığı, onuru ve haysiyeti rencide edecek nitelikte olması gerekir.
Sanığın olay günü müştekiye söylediği kabul edilen “terbiyesizlik yapma, hıyarlık yapma, insansan gel yüzüme söyle” şeklindeki sözleri genellikle saygınlığı rencide edici boyutta değildir, muhatabın onur ve saygınlığını rencide edici, kaba ve nezaketsiz bir muamele niteliğinde olup, hakaret suçunun unsurlarının oluşmadığı gözetilmeden, yetkili olmayan ve uygulanabilir nitelikte görülmeyen gerekçelerle mahkumiyet kararı verilmesi,
Kanuna ve sanığa aykırıdır.. müdafiinin temyiz nedenleri yerinde görüldüğünden tebliğnameye aykırı olarak HÜKMÜN BOZULMASINA, …. oybirliği ile karar verildi.” yargıtay 18. Ceza Dairesi 2017/8129 E., 2018/14490 Ok.
“TCK’nın 125/1. maddesi uyarınca gıyapta hakaret suçunun en az üç kişinin huzurunda işlenmesi gerektiği, sanık …’ın müştekilere yönelik iddianamede belirtilen hakaret içerikli sözleri tanıklar … ve …’ın huzurunda söylediği Mahkemece kabul edilmiş ise de, katılan …’ın “sanık iddianamede belirtilen hakaretleri eşimin huzurunda ve tanıklar …’ın huzurunda yaptı. ve …”, tanık … ve …sanık …’ın “iddianamede yer alan hakaret içerikli ifadeleri her zaman benim yanımda ve farklı çalışanların yanında kullanır” şeklindeki beyanları karşısında, işletmede çalışan personelin beyanlarına itibar edilerek, eylemde muvazaa unsurunun oluşup oluşmadığı araştırılmadan, gerekçesinde tartışılmadan eksik inceleme ve yetersiz gerekçe ile mahkumiyet kararı verilmesi,….
Kanuna aykırı, sanık …’ın temyiz nedenleri yerinde görülmüş olduğundan tebliğnameye uygun olarak HÜKÜMLERİN BOZULMASINA, oybirliği ile karar verildi.…….” Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2016/4005 E., 2018/2719 Ok.