İhtiyati tedbirler, ileride telafisi imkansız veya zor olabilecek zararlardan kaçınmak için uygulanabilen geçici hukuki tedbirlerdir. Özellikle bu bağlamda önemli ve yaygın bir kurumdur. Çünkü nihai ve kalıcı bir mahkeme kararı almak biraz zaman alabilir ve süreç içerisinde dava konusu değişebilir.
Aşağıda ihtiyati tedbir kararına ilişkin sıkça sorulan bazı soruların yanıtları yer almaktadır.
İhtiyati tedbir ile ne kastedilmektedir?
Tedbir, bir olay meydana gelmeden önce önlem almak anlamına gelir. İhtiyati tedbir, bir davacının hakkını korumak ve istenmeyen değişiklikleri önlemek için alınan tedbirlerdir.
Kısıtlama kararı nedir?
İhtiyati tedbir, dava konusunun duruşma sırasında veya öncesinde kasıtlı olarak değiştirilmesini veya değiştirilmesini önler. İhtiyati tedbir, duruşmadan önce yapılmışsa mahkeme talebi kabul eder etmez yürürlüğe girer. Aksi takdirde, daha önce talep edilmişse verildiği tarihte geçerli olur. Görüldüğü üzere ihtiyati tedbir kararı geçici niteliktedir. Hak sahibi olan tarafın haklarını dava sonuna kadar korumak üzere tasarlanmış bir koruma şeklidir.
Bu tedbiri geçici hukuki koruma sağlayan diğer tedbirlerden farklı kılan nedir?
İhtiyati haciz ile başka bir geçici koruma tedbiri arasında herhangi bir alternatif veya öncelik ilişkisi bulunmadığını belirtmek önemlidir. Buna karşılık, ihtiyati haciz sadece para ile ilgili alacaklar (ve alacak talepleri) için uygulanabilirken, ihtiyati tedbirler diğer varlıklar, alacaklar ve alacak talepleri için uygulanabilir. Delil tespiti de bir başka koruma şeklidir. Korunan dava konusu değil, ispat vasıtalarıdır.
İhtiyati tedbir kararının özellikleri nelerdir?
İhtiyati tedbirler dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra talep edilebilir. Dava devam ederken, davaya bakan mahkeme ihtiyati tedbir kararı verir. İhtiyati tedbir talebinde bulunan taraf, talebinin haklı olduğunu ispat etmek zorundadır. Yani tedbir kararı verilmezse telafisi mümkün olmayan bir zarar veya hak kaybı meydana gelecektir. Burada yaklaşık ispat gereklidir. Zararın kesin olması gerekli değildir. Önlem alınmadığı takdirde bir zararın ortaya çıkma ihtimali yeterlidir. Muhalefetin rızası olmadan da ihtiyati tedbir kararı verilebilir, ancak daha sonra itiraz etme hakları saklıdır. Genel bir kural olarak, ihtiyati tedbir kararları yalnızca teminata karşı verilir. Bazı durumlarda teminat alınmadan da ihtiyati tedbir kararı verilebilir.
İhtiyati Tedbir Yönetmeliği Nedir?
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre hâkim bir şeyin yapılıp yapılmayacağına karar verebilir. Bu tedbirler sınırlandırılmamıştır. Hâkim, gerektiğinde telafisi imkânsız zararların doğmasını önleyici veya durdurucu her türlü tedbire hükmedebilir.
HMK’da ne tür tedbirler yer almaktadır?
Kanunda açıkça belirtilmese de doktrinde üç temel tedbir türü kabul edilmektedir. Doktrinde üç ana tedbir türü bulunmaktadır.
- Yargılama sonrasında verilen kararın varlığını ve icrasını korumak için teminat olarak alınan tedbirler.
- Düzenleyici tedbirlerin temel amacı, uyuşmazlığın ana konusunu tüm tarafların menfaatine göre düzenlemektir.
- Talepte bulunanın tatmin olmaması halinde, hukuki bir uyuşmazlığı çözmek için alınan geçici tedbirlerdir.
Tedbir kararı nerede ve nasıl talep edilir?
Özel kanunlarda aksi belirtilmedikçe talep olmaksızın tedbir kararı verilmesi mümkün değildir. Hem davacı hem de davalı, taraf ve dava ehliyetine sahip olmaları halinde ihtiyati tedbir talebinde bulunabilirler. Dava açma hakkı, bunu yapamayacak durumda olanlar tarafından da kullanılabilir. Dava açan kişinin bunu yapmaya yetkisi olmalıdır. Dava, ihtiyati tedbir talebini içermez. Dava açılmadan önce talepte bulunulursa, talep dilekçesi asıl davayı görmeye ve karara bağlamaya yetkili mahkemeye gönderilir. Daha sonra ayrı bir işmiş gibi işlem görür. Asıl davaya bakan mahkeme, dava sırasında tedbir talebinin yapılacağı yerdir. Mahkemeye bir dilekçe veya talep sunulur. Taraflar dava açıldıktan sonra hukuki bir menfaatleri varsa ihtiyati tedbir talebinde bulunabilirler. Talepte bulunandan genellikle davanın özelliklerine göre hâkim tarafından belirlenecek bir teminat göstermesi istenir. Haksız bir tedbir talep edilmesi halinde karşı tarafın uğradığı zararların tazmini garanti altına alınır.
İhtiyati tedbir dilekçesini nasıl hazırlarım?
Sadece ihtiyati tedbir talep edilecekse, dilekçe hem dilekçe sahibinin hem de karşı tarafın isimleri ile birlikte yetkili ve görevli mahkemeye gönderilmelidir. Ardından talebin konusu, talep edilen tedbirin türü ve talep nedeni yazılır. Ardından, tedbir kararını destekleyecek yasal deliller sunulur. Dilekçe sahibi tedbir talebini belirttikten sonra dilekçeyi imzalar. İhtiyati tedbirler dava dilekçesinin bir parçası olarak da talep edilebilir. Uygulamada bu ifade genellikle dava dilekçesinin sağ üst köşesine yazılmaktadır.
İhtiyati Tedbir Talebi Reddedilirse Ne Olur?
Bazı durumlarda mahkeme, talep edilen ihtiyati tedbir için herhangi bir gerekçe bulunmadığına veya buna ihtiyaç olmadığına karar verebilir. Bu durumlarda ihtiyati tedbir talebi reddedilir. Sonuç olarak yasal çözüm hemen kullanılabilir. Talebi reddedilen bir taraf, durumun değişmesi halinde yeniden tedbir kararı talep edebilir.
İhtiyati tedbir talebi kabul edilirse ne olur?
Başvurusu kabul edilen taraf, ilgili taraflardan bir hafta içinde bu kararın uygulanmasını talep etmelidir. Bu süre içinde talepte bulunan kişi kararın uygulanmasını talep etmezse tedbir kararı kendiliğinden kalkar. Talepte bulunan kişi, kararın bir davadan önce alınmış olması halinde, davaya ilişkin tüm belgeleri iki hafta içinde sunmalıdır. Böyle bir durumda tedbir kararı kendiliğinden kalkacaktır.
İhtiyati tedbir veya ara emrine itiraz etmem mümkün mü?
Karşı taraf dinlenmeden bir tedbir kararı verilmişse, o taraf veya üçüncü kişiler itiraz edebilir. Ancak bu itiraz, aksi kararlaştırılmadıkça yürütmeyi durdurmaz. İhtiyati tedbir kararı verilmesi halinde, karşı taraf dinlendikten sonra herhangi bir itirazda bulunulamaz. Ancak, yeni yasa itiraz hakkı öngörmektedir. Diğer taraf, mahkemenin yetkisine, teminata veya davanın hüküm ve koşullarına, uygulanmasından itibaren bir hafta içinde itiraz edebilir. Bunlar yoksa, itiraz başvurunun tebliğinden itibaren bir hafta içinde yapılabilir. Mahkeme, yukarıda sayılanlar dışındaki nedenlerle veya süresinden sonra yapılan itirazları dikkate almayacaktır.
İhtiyati tedbir kararına itiraz dilekçesini nasıl yazabilirim?
Dilekçe hem tedbir kararını veren mahkemeye hem de talepte bulunan kişiye hitaben yazılır. Ardından tedbirin kaldırılması talebi ve itiraz nedenleri açıklanır. Yasal dayanak gösterilir ve tedbirin kaldırılması talebinde bulunulur.
Yargıtay’ın Teminatsız İhtiyati Tedbir Kararı var mı?
Tedbir talebi hükümet tarafından onaylanmış bir belgeye veya kesin delile dayanıyorsa, talep sahibi teminatsız da tedbir talep edebilir. Bu gibi durumlarda talepte bulunanın yanılması ve karşı tarafın haksız zarara uğraması ihtimali düşüktür. Bu gibi durumlarda karşı tarafa tazminat garantisi verilmesi gerekmez. Yargıtay Kararı aşağıdaki gibidir:
“Davacı, ihtiyati tedbir talebinin teminatsız olarak kabulüne karar verilmesini talep ettiğinden teminata ilişkin yasal düzenlemelerin açıklanması gerekmiştir. Teminatın hangi hallerde gerekli olduğu farklı kanun hükümlerinde düzenlenmiştir.
İhtiyati tedbir talep eden kişinin, haksız çıkması halinde karşı tarafın veya üçüncü kişilerin uğrayabileceği zararlar için teminat göstermesi gerekmektedir. Talep Mahkeme, kararın bir belgeye veya başka bir kesin kanıta dayanması ya da durum ve koşulların gerektirmesi halinde de teminat almayı reddedebilir. Ancak, mahkeme kararının gerekçesini belirtmek zorundadır.” (Yargıtay 8. Hukuk Dairesi, 2013/6173E. 2013/6983K.)