Bildirim, bir iş kazasının yasal yerlere bildirilmesi sürecidir. Bir çalışan bir iş kazasına karıştığında, olayı bildirmek işverenin sorumluluğundadır. İşverenler, kazayı yasada belirtilen süreler içinde yetkili makamlara bildirmekle yükümlüdür. Sosyal Güvenlik Kurumları, iş kazasını bildirmeyen işverenlere idari para cezası uygulamaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu, işverenin iş kazasından sorumlu bulunması halinde cezai sorumluluğu da gündeme getirebilir.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun iş kazası geçiren sigortalıya hizmet sunabilmesi için iş kazası bildirimini alması gerekmektedir. İş kazasına uğrayan sigortalının ölmesi halinde mirasçıları Sosyal Güvenlik Kurumu’nun sunduğu hizmetlerden yararlanamayacaktır. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) yardım sunabilmesi için söz konusu iş kazasının yardım gerektirecek düzeye ulaşmış olması gerekmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu, basit bir parmak yaralanması gibi küçük veya önemsiz yaralanmalar için yardım sağlamayacaktır.
İş kazasını nereye bildirmeliyim?
Bir iş kazasını bildirmek zorunda olanlar, mümkün olan en kısa sürede ilgili kolluk kuvvetlerine haber vermelidir. Daha sonra yasada belirtilen süre sınırlarına göre Sosyal Güvenlik Kurumu’nu bilgilendirmelidirler. Geçici iş ilişkisini kuran özel istihdam bürosu kazadan haberdar edilmelidir. İşverenlerin iş kazasından haberdar olmamaları halinde derhal bilgilendirilmeleri gerekmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu, kendisi yerine başka bir kuruma yapılan bildirimleri dikkate almaz.
Resmi İş Kazası Bildirimi
İş kazasını Sosyal Güvenlik Kurumuna iki farklı şekilde bildirebilirsiniz. İlk olarak, Sosyal Güvenlik Kurumu web sitesi üzerinden elektronik olarak veya yazılı olarak bildirimde bulunabilirsiniz. Herkes bir iş kazasını bu üç yoldan herhangi biriyle bildirmeyi tercih edebilir. Elektronik bildirim yapmak için Sosyal Güvenlik Kurumu’nun işverene e-bildirim kodunu ve kullanıcı kodunu vermiş olması gerekir. Elektronik bildirimler, kuruma yazılı bir bildirim yapılmasını gerektirmez.
Yazılı bildirim talebinde bulunmanın iki yolu vardır. Kaza ile ilgili bilgiler, bildirimden sorumlu olan kişi tarafından kuruma gönderilebilir. Bir iş kazasını bildirmenin diğer bir yolu da kurumun web sitesinde bulunan formu doldurmaktır.
Bir iş kazasını kuruma posta yoluyla da bildirebilirsiniz. Bildirim normal posta veya kargo ile gönderildiğinde, kurum bildirim süresini hesaplamak için kurum kayıtlarına giriş tarihini kullanır. Bildirim iadeli taahhütlü posta yoluyla gönderilmişse, kurum posta tarihini dikkate alacaktır.
İş Kazasını Kim Bildirir?
İşverenler, iş kazalarını 5510 sayılı Kanunun 4-1-2 maddesi kapsamındakilere bildirmek zorundadır. İşveren, 5510 sayılı Kanunun 4/1-a maddesi kapsamına giren ve hizmet akdi ile bir veya birden fazla işverene bağlı olarak çalışan işçileri bildirmek zorundadır. Söz konusu kişi muhtar (serbest meslek erbabı) veya bu kanunun 4/1b anlamında muhtar ise, iş kazası bildirimi doğrudan kendileri tarafından yapılmalıdır. Üniversitede yarı zamanlı olarak çalışan öğrencilerin başına gelen iş kazalarının bildirilmesinden de üniversite sorumludur. Şantiye şeflerine yönelik yönetmelikte de önemli bir nokta bulunmaktadır. Şantiye şefleri, denetledikleri şantiyede meydana gelen her türlü iş kazasını derhal yetkililere bildirmek zorundadır.
Yukarıda da belirtildiği gibi, işverenler ancak işverenleri ile aralarında bir hizmet sözleşmesi varsa çalışanları bilgilendirebilirler. Yargıtay’ın görüşüne göre, işverenin kazaya uğrayan işçi ile bir sözleşmesi varsa, işveren kazayı bildirmek zorunda değildir.
Alt işveren, yaralanan işçi alt işverenin işçisi ise kazayı bildirmek zorundadır. Alt işveren iş kazasını bildirme yükümlülüğünü yerine getirmezse, asıl işveren de sorumlu olur. Bu durumda Sosyal Güvenlik Kurumu nezdinde hem alt işveren hem de asıl çalışan müştereken ve müteselsilen sorumlu olacaktır.
Sağlık hizmeti sunucularının da iş kazalarını bildirme yükümlülüğü vardır. Bunlar arasında işyeri hekimleri, sağlık ocakları ve kamu ya da özel hastaneler yer almaktadır. Bu kişi ve kurumların iş kazalarını kendilerine bildirildiği anda derhal bildirmeleri gerekmektedir. Bunun yanı sıra kanunda sayılan kişi ve kurumlar iş kazasını kolluk kuvvetlerine bildirmek zorundadır. Bu kişi ve kurumlar iş kazasını kolluk kuvvetlerine ve savcılığa bildirmedikleri takdirde “suçu bildirmemek” ile suçlanacaklardır.
İş kazası bildirim süresi kaç gündür?
İş kazalarının bildirim süresi kişinin sigortalı olduğu alana göre değişmektedir. Bildirim süresi sigortalının hangi branşta sigortalı olduğuna bağlı olarak değişmektedir. Bildirim işveren tarafından yapılmalıdır. İşveren iş kazasını, kazanın meydana geldiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde kuruma ve kolluk kuvvetlerine bildirmek zorundadır.
Muhtarlar ve serbest meslek sahipleri iş kazalarını kendileri bildirmekle yükümlüdürler. Bildirim, kazanın neden olduğu acının önlenemediği günden itibaren üç gün içinde yapılmak zorundadır. Örneğin kişi hastanede yatıyorsa, söz konusu engel taburcu olduktan sonraki gün kaldırılacaktır. Ancak sigortalı olan ve iş kazasını bu kapsamda bildirecek olanlar için azami süre bir aydır.
İş kazası bildirim süreleri açısından şantiye şefleri ile ilgili düzenleme çok önemlidir. Şantiye Şefliği Yönetmeliği’nin 8. maddesi uyarınca şantiye şeflerinin şantiyelerde meydana gelen iş kazalarını derhal yetkili mercilere bildirmesi gerekmektedir. İşverenlere tanınan üç günlük süre bu durumda geçerli değildir.
Tatil günlerinde çalışırken bir kaza meydana gelirse, sürenin başlangıç tarihine dikkat etmek önemlidir. Hafta sonları ve tatil günleri iş kazası bildirim süresinin hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Sağlık hizmet sunucuları için bildirim süresi, iş kazası geçiren sigortalının iş yerine başvurduğu tarihten itibaren 10 gündür. Sağlık hizmet sunucuları için öngörülen sürenin normal bir iş günü olması gerekmemektedir. Hafta sonları ve resmi tatiller de hesaplamaya dahil edilebilir.
İş Kazası Bildirim Cezası
İş kazası bildiriminde bulunmamanın farklı cezaları vardır. İşverenin sigortalı çalışanı olarak çalışan ancak geçirdiği kazayı kuruma bildirmeyenler için cezalar farklıdır.
İşveren, iş kazasını yasal süre içinde bildirmediği takdirde geçici iş göremezlik ödeneğini ve yasal faizini ödemekle yükümlüdür.
İşveren, iş kazası geçiren bir işçiye ödenen sosyal sigorta yardımlarını ödemekle yükümlüdür. Bu durum, kazanın çalışanın kuruma kayıtlı olmasından önce ya da sonra meydana gelmiş olmasına bakılmaksızın geçerlidir. ĠĢveren, çalıĢanın iĢ kaydını yasal süre dıĢında kuruma vermiĢse ya da kazadan önceki durumu tespit etmiĢse, sosyal sigorta yardımlarını ödemek zorunda değildir. Yargıtay, işe giriş bildirgesi ile iş kazasının aynı tarihte gerçekleşmesi halinde, işverenin işe giriş bildirgesinin kazadan önce kuruma ulaştığını kanıtlaması gerektiğine karar vermiştir.
İş kazalarını kuruma bildirmeyen işverenler veya sağlık hizmeti sunucuları, düştükleri tehlike sınıfına göre para cezasına çarptırılmaktadır.