Sanılanın aksine, istifa eden bir işçinin birçok hakkı vardır. Her gün birçok işçi işyerinde yaşadığı olumsuz deneyimler nedeniyle ya da yeni bir iş bulduğu için istifa etmektedir. İnsanların çoğu, işlerinden ayrıldıkları için herhangi bir tazminat alacaklarına veya işçi haklarına sahip olacaklarına inanmadıkları için yasal haklarından habersizdir. Yaygın inanışın aksine, istifa eden bir çalışan tazminat alabilir ve diğer işçi haklarına sahip olabilir. Sizler için istifa eden işçilerin haklarını derledik.
Kıdem tazminatı
İşinizden ayrıldığınızda kıdem tazminatı alabilmeniz için en az bir yıldır iş yerinde çalışıyor olmanız gerekmektedir. Ayrıca, İş Kanunu tarafından “gerekçe” olarak kabul edilen bir istifa nedeni belirtmelisiniz. İstifaların çoğu, ücretlerin ve diğer hakların ödenmemesi veya eksik ödenmesi nedeniyle gerçekleşmektedir. Bu işçilik haklarından herhangi birinin eksik ödenmesi istifanızı haklı kılabilir. Bu durumda, istifa eden bir işçinin haklarını ve kıdem tazminatınızı alabilirsiniz. Alabileceğiniz tüm haklar bunlar değildir.
- Bir kadın çalışan evlilik nedeniyle işten ayrılırsa, evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde kıdem tazminatını alabilir.
- Erkek çalışan askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılırsa kıdem tazminatı alabilir.
- Haklı nedenle işten ayrılmalar şu nedenlere dayanır: işe giriş tarihinin SGK’ya geç bildirilmesi; SGK primlerinin gerçek ücretin üzerinde yatırılmaması; SGK kayıtlarına yanlış giriş veya çıkış yapılması. Bu durumda kıdem tazminatınızı alabilirsiniz.
- Sigortalılığınız 08.09.1999 tarihinden önce başlamışsa ve 3600 gün prim ödemişseniz, emeklilik nedeniyle işten ayrılmanız halinde kıdem tazminatınızı almaya hak kazanırsınız.
- İşyerinizde iş sağlığı ve güvenliği uygulanmıyorsa kıdem tazminatınızı alabilirsiniz. İşiniz nedeniyle bir meslek hastalığına yakalandıysanız veya sağlığınız tehlikedeyse işten ayrılabilirsiniz.
- İşvereninizin size cinsel tacizde bulunduğunu veya hakaret ettiğini düşünüyorsanız iş sözleşmenizi feshedebilirsiniz. Kıdem tazminatı da alabilirsiniz.
- İşyerinde biri tarafından cinsel tacize uğradıysanız ancak herhangi bir işlem yapılmadıysa, işten ayrılabilir ve kıdem tazminatınızı alabilirsiniz.
Bunların yanı sıra, iş yerindeki herhangi bir adaletsizliği veya yasadışılığı da istifa nedeni olarak gösterebilirsiniz. Bu amaçla, yetenekli bir iş avukatına danışmak iyi bir fikirdir.
İki (2) Fazla Mesai Ücreti
Haftalık çalışma saatlerinizin toplamı 45’i aşıyorsa fazla çalışma yasaldır. Bu süreyi hesaplamak için mola sürelerini düşmelisiniz. Haftada 6 gün çalışıyorsanız ve 09.00 ile 18.00 arasında bir saatlik öğle yemeği yiyorsanız, 8 saat x 6 gün 48 saate eşittir. Bu durumda, her hafta 3 saat ekstra ücret ödenmesi gerekir. Günde 11 saatten fazla veya 20.00 ile 06.00 arasında 7 saatten fazla çalışırsanız fazla mesai ücreti almaya hak kazanırsınız.
Fazla mesai ücreti alma hakkınız varsa, işvereninizin size saatlik ücretinizin %150’sini ödemesi gerekir. Fazla mesai ücretiniz ödenmemişse veya eksik ödeniyorsa işinizden ayrılabilirsiniz. Ayrıca, ödenmemiş ücretleriniz için maksimum faiz oranını da alabilirsiniz.
3) Ulusal Tatil Ücreti ve Genel Tatil Ücreti
Ülkemizdeki resmi tatiller ve ulusal bayramlar 30 Ağustos, 29 Ekim, 15 Temmuz, 23 Nisan, 1 Ocak’tır. Bunu belirtmeyen bir sözleşmeniz varsa resmi tatiller gerekli değildir. Ulusal tatil veya resmi tatil günlerinde çalışmanız halinde, o gün kaç saat çalışmış olursanız olun, işvereninizin size bir günlük ücret tutarında ekstra ödeme yapması gerekmektedir.
Tatilleriniz ve ulusal bayramlarınız için size eksik ödeme yapılması ya da ödeme yapılmaması durumunda işinizden ayrılabilirsiniz. Kıdem tazminatı, istifa eden işçinin sahip olduğu haklarla ödenir. Ayrıca ulusal bayram ve genel tatil ücretlerinizi en yüksek faiz oranından alabilirsiniz.
4) Yıllık izin ücreti
İşte
- Bir ila beş yıl arasında çalıştıysanız 14 gün ücretli izin hakkınız vardır.
- Eğer 5 ila 15 yıl arasında çalıştıysanız 20 gün izin alabilirsiniz.
- 15 yıl veya daha fazla çalıştıysanız, her yıl 26 gün izin hakkınız vardır.
Hak ettiğiniz yıllık izni, hak ettiğiniz tarihten itibaren bir yıl içinde almazsanız, işinizden ayrılabilirsiniz. Size kıdem tazminatınız ödenecek ve ayrıca istifa eden bir çalışanın hak ve menfaatlerini elde edeceksiniz. Ayrıca yıllık izinde kullanmadığınız gün sayısı ile orantılı olarak maaşınıza hak kazanırsınız.
AGİ (asgari geçim indirimi)
Asgari geçim, çalışanlar ve bakmakla yükümlü oldukları kişiler için gelir vergisinden yapılan bir kesintidir. Asgari geçim tutarınız her yıl evli olup olmadığınıza, sizin veya eşinizin çalışıp çalışmadığına ve kaç çocuğunuz olduğuna göre belirlenir. Aşağıdaki tabloda 2018 AGI tutarlarını bulabilirsiniz.
Her ay medeni durumunuza uygun olarak tabloda belirtilen asgari geçim indiriminin size ödenmesi gerekmektedir. İşinize son vermek için geçerli bir nedeniniz varsa, istifa eden bir çalışanın sahip olacağı tüm haklarla birlikte kıdem tazminatı almaya hak kazanırsınız. Ayrıca eksik ödenen asgari geçim indirimlerini de talep edebilirsiniz.
6) Hafta Sonu Tatil Ücreti
Her işçi yedi günlük bir süre içinde bir gün (24 saat kesintisiz) izin almak zorundadır. Eğer izin gününüzde çalışıyorsanız, bu durumda günlük ücretinizin %50 fazlası size ödenecektir. Günlük maaşınız 100 TL ise ve bir haftalık tatil boyunca çalışmazsanız, 100 TL’ye ek olarak 150 TL (günlük ücretin %50 fazlası) ödenmelidir.
Hafta tatili ücretinize %50 zam yapılmazsa, istifa eden bir işçiyle aynı haklara sahip olarak kıdem tazminatı alma hakkınız olabilir. Ayrıca ödenmeyen hafta tatili ücretinizi bankalardan en yüksek faiz oranı ile alabilirsiniz.
Eşit Davranmama Tazminatı
İşveren, geçerli bir neden olmadıkça çalışanlarına karşı ayrımcılık yapamaz. Ayrıca, tüm çalışanlara tanınan haklardan sadece bir veya birkaç çalışanı mahrum bırakamazlar. Bunlar, işverenlerin eşit muamele ilkesini ihlal ettiği en yaygın yollardır.
- İşyerinde mevcut olmasına rağmen servis hizmetinden yararlanamayan işçilerin yol ücretinin ödenmemesi.
- Tüm çalışanlara yapılan zammın bazı işçilere yapılmaması.
- Hamile işçilerin işten çıkarılması veya iş tanımına uygun olmayan işlerde görevlendirilmesi.
- Bazı işçiler ikramiye almaya hak kazanırken diğerlerinin alamaması.
- Bir cezalandırma biçimi olarak bazı işçilere farklı çalışma saatleri verilmesi.
- Bazı işçiler işyerinde sağlanan sosyal yardımlardan (yiyecek, giyecek vb.) yararlanamamaktadır. İşyeri bazı işçilere sosyal yardımlar (yiyecek, giyecek vb.) sağlar.
Kendinizi benzer bir durumda bulursanız, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilirsiniz. Bu durumda kıdem tazminatınızı ve istifa eden bir işçinin haklarını alırsınız. Eşit muamele yükümlülüğünü ihlal eden bir işverenden 4 aylık maaşınıza kadar tazminat alma hakkınız da olabilir.
Sendika Tazminatı
İşverenler işyerinde sendikalı ve sendikasız çalışanlar arasında ayrımcılık yapamazlar (toplu iş sözleşmelerinde öngörülen durumlar hariç). Bir işçi sendikaya üye olduğu için işten çıkarılamaz veya sendikal faaliyetlere katıldığı için farklı muamele göremez.
Eğer işvereniniz bir sendikaya üye olduğunuz için böyle bir davranışta bulunursa, istifa etme ve kıdem tazminatı alma hakkına sahipsiniz. Bir yıllık maaşınıza eşit sendikal tazminat alabilirsiniz.
9) Psikolojik taciz (mobbing) tazminatı
Mobbing, bir çalışanın istifa etmesini sağlamak veya başka bir hedefe ulaşmak için ona uygulanan sistematik baskıyı ifade eden bir terimdir. Mobbing bir dizi davranışla karakterize edilir. Bunlar arasında bir çalışanı tekrar tekrar azarlamak, iş arkadaşlarından izole etmek, sürekli eleştirmek, söylentiler yaymak, hakkında imalarda bulunmak, iş yerini sık sık değiştirmek vb. sayılabilir.
İşyerinde bu kategoriye giren davranışlara maruz kalmanız halinde sözleşmenizi haklı nedenle feshedebilirsiniz. Ayrıca istifa eden bir işçi olarak tüm haklarınızla birlikte kıdem tazminatı alırsınız. Psikolojik şiddetin ağırlığına göre yüksek miktarda tazminat alma hakkınız da olabilir.
İstifa Dilekçesi Vermeniz Gerekir mi?
İşvereninize işten ayrılacağınızı bildirdiğinizde, işvereniniz sizden bir istifa dilekçesi sunmanızı isteyecektir. Yukarıdaki tüm durumlarda, işinizden ayrılırken herhangi bir evrak imzalamanız gerekmez. İşinizden ayrılma niyetinizi işvereninize önceden bildirmeniz gerekli değildir. Tamamen işvereninizin lehine düzenlenmiş veya sebepsiz yere ayrılmak istediğinizi ima eden istifa dilekçelerini imzalamayın.
İstifa dilekçesi imzalarsanız ve dilekçenizde fesih nedeni hakkında genel ifadeler yer alırsa, kıdem tazminatı ve istifa eden bir işçinin sahip olacağı tüm hakları almanız mümkündür. Ayrıca ücretlerinizi ve bir işçi olarak sahip olabileceğiniz diğer haklarınızı geri almak için dava açabilirsiniz. Haklarınızı korumak için, işten ayrılırken bir iş hukuku uzmanından hukuki danışmanlık almanızı tavsiye ederiz. İş avukatınız, işvereninize fesih için yasal gerekçeleri belirten bir fesih bildirimi gönderecektir. Bu sayede tüm alacaklarınız için faiz tahakkuk ettirmeye başlayabilir ve işten ayrılma nedeninizi kanıtlayabilirsiniz.
