Mirastan feragat sözleşmesi, miras bırakan ile müstakbel mirasçı arasında yapılır. Miras hakkının gelecekte doğacağına dair her türlü beklentiden vazgeçmeyi amaçlar. Bu anlaşma Mirastan Feragat Sözleşmesi olarak da adlandırılabilir. Miras hakkıyla ilgili beklenti feragatin konusudur. Mirasçılık ve miras hakkı ancak mirasçının ölümü ile doğar. Dolayısıyla mirasçı feragat sözleşmesini imzalayarak mirastan feragat ederse miras hakkını değil sadece beklentisini kaybetmiş olur.
Mirastan feragatin maddi ve manevi birçok amacı vardır. Özellikle ülkemizdeki ikinci evliliklerde mirasçı, önceki evliliklerinden olan çocuklarını korumak için miras sözleşmesinden feragat edebilir. Mirasbırakanın bir diğer amacı da saklı paylı miras sistemini genişleterek tasarruf özgürlüğünü arttırmak olacaktır. Mirasçı, örneğin, kendisine yardım eden ve destek olan bir çocuğa diğer çocuklardan daha fazla miras vermeye karar verebilir. Bunu bir feragat sözleşmesi imzalayarak yapabilir. Çünkü mirastan feragat, mirasbırakan ile saklı pay sahibi mirasçı arasında yapılır ve feragatin hüküm ve sonuçlarını doğuran şeydir.
Türk Medeni Kanunu’nun 528. maddesinde “Feragat”, aile mirasından vazgeçme olarak tanımlanmıştır. Bu tanım aşağıdaki gibidir: “Mirasçı, feragat eden mirasçı ile ivazsız veya ivaz karşılığında bir sözleşme yapma hakkına sahiptir.” Mirastan feragat eden kişi artık mirasçı değildir. Mirastan feragat sözleşmesinin miras sözleşmesi şeklinde olması gerekir. Miras sözleşmelerinin geçerli olabilmesi için vasiyetname şeklinde yazılması gerekir. Taraflar sözleşmeyi memur ve iki şahit huzurunda imzalarlar. Böylece feragat sözleşmesi kurulmuş olur. Vasiyetname ile ilgili detaylı bilgi için yazımızı okuyunuz.
Mirastan feragat sözleşmelerinin farklı türleri bulunmaktadır. Türk Medeni Kanunu’nun 528. maddesine göre mirastan feragat bir ivaz karşılığında veya ivazsız olarak yapılabilir. Bunların farklı hukuki etkileri vardır, bu nedenle her birini ayrı ayrı incelemek önemlidir.
Ne tür mirastan feragat edilebilir?
Mirastan feragat sözleşmesi ivazlı ya da ivazsız olarak yapılabilir.
- Karşılık (ücret) alınarak yapılan feragat sözleşmesi
Mirasçı, ivazlı olarak yapılan bir feragat sözleşmesinde, henüz hayattayken bir ödeme aldığı için mirasından feragat eder. Feragatte bedel genellikle bir miktar nakit veya taşınır maldır. Bu borçlar mirasçıya düşer. Mirasçı, miras bırakana bir tazminat ödemekle yükümlüdür. Bunun miras bırakanın altsoyu üzerinde etkileri vardır. Çocuklar ve onların altsoyları da bu feragat sözleşmesinden etkilenir. Feragat anlaşması çocukları ve ebeveynlerini de etkiler. Taraflar elbette sözleşme özgürlüğü bağlamında farklı hükümler öngörebilirler.
Nitekim Yargıtay 8. Hukuk Dairesi’nin 2014/18198 E. ve 2014/17271K. sayılı kararında “TMK’nın 528. maddesinin 2. fıkrasının 3. bendinde “… feragatin mülkiyetin kaybı sonucunu doğuracağı ” düzenlenmiştir. Ayrıca aşağıdakiler hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz: Sözleşmede aksi belirtilmemişse, mirastan feragat mirasçılar için aynı sonuçları doğurur. Hükmüne göre mirastan feragat edildiğinde miras paylarının diğer mirasçılara ne şekilde intikal ettiğinin kararda gösterilmesi gerekmektedir. İfadelerine yer verdi.
- Karşılıklılık Olmaksızın Feragat
Feragat sözleşmesi, müstakbel mirasçının mirasçıdan herhangi bir tazminat almaksızın miras hakkından vazgeçtiği bir sözleşmedir. Mirasçının herhangi bir yükümlülüğü yoktur ve sadece feragati kabul eder. Mirasçılar herhangi bir menfaat elde etmeksizin miras hakkından feragat ederler.
Mirastan feragatin sonuçları nelerdir?
Bir mirasçı ile miras bırakan arasında, mirasçının mirastan vazgeçmesi ile sonuçlanan bir sözleşme yapılır. Mirastan feragat, hem terekenin mirasçıları hem de alacaklılar için yasal sonuçlar doğurabilir.
A. Mirasçılar ciddi sonuçlarla karşılaşabilir
Bir mirastan karşılıklı (ivazlı) veya karşılıksız feragat etmek mümkündür, ancak uygulamada bu karşılıklı olarak yapılır. Mirasçı, geçerli bir feragat sözleşmesi yapıldığında tereke ile olan ilişkisini kaybeder. Mirasçı mirastan feragat etmişse artık mirasçı değildir. Bu durumda feragat edenin mirası, feragat eden mirasbırakandan önce ölmüş gibi mirastan çıkarılır. Türk Medeni Kanunu’nun 565. Maddesinde mirasçının ivazı şu şekilde tanımlanmıştır: “Ölümden önce mirası tasfiye amacıyla yapılan kazandırmalar”. Bu durumda ifadeden de anlaşılacağı üzere feragat eden ileride doğması muhtemel mirası peşin olarak almaktadır. Mirasçı, aldığı tazminatın gelecekte saklı payından az olup olmadığını önemsemez. Mirastan feragat eden mirasçı, aldığı miktarın saklı paydan az olduğuna itiraz etme hakkına sahip değildir. Mirasçı, mirasbırakanın mirasçı olmasını engelleyen koşulların gerçekleşmesi halinde mirasbırakanın verdiği parayı talep edemez.
Bir feragat sözleşmesinin altsoyu etkileyip etkilemediğini belirlemek için ivazlı olarak yapılan feragat sözleşmesi ile ivazsız olarak yapılan feragat sözleşmesini birbirinden ayırmak önemlidir. Türk Medeni Kanunu’nun 528. maddesine göre “Mirastan ivazlı feragat, sözleşmede aksi belirtilmedikçe altsoy üzerinde sonuç doğurur.” Mirastan feragat, altsoy için de bir sonuç doğurmaktadır. İvazlı olarak yapılan feragat sözleşmesinde de görüleceği üzere. Mirastan feragat edildiğinde mirasçıların altsoyu mirasçılıktan çıkarılır. Feragat ivazsız yapılmışsa, sözleşmede aksi belirtilmedikçe mirasbırakanın altsoyu bundan etkilenmez. Mirastan feragat edenin miras payları altsoylarına geçer. Geride kalanlar mirası devralır.
Feragat sözleşmesinde, feragat edilen çocuk yerine bir veya daha fazla kişi mirasçı olarak gösterilebilir. Feragat edenin payı, feragat eden kişiye devredilir. Bu kişiler mirastan yoksunluk, ölüm veya başka nedenlerle miras alamazlarsa feragat hükümsüz hale gelir. Feragat eden kişi tekrar mirasçı olur.
B. Miras alacaklıları için sonuçları
Bir terekenin borçları mirasa dahil edilir, sadece kullanılabilecek varlıklar değil (gayrimenkul, araba ve para gibi…)). Mirasçı ve miras bırakan feragat sözleşmesi imzaladığında, mirası devralma hakkından vazgeçen mirasçı, mirasın borçlarından sorumlu değildir. Mirasçı, miras açıldığında, borçları terekenin varlıklarını aşsa bile, terekenin borçlarından sorumlu değildir. Ancak bu gibi durumlarda mirasçıların alacaklılarına zarar verme riski vardır. Bu tür durumlardan kaçınmak için yasa koyucular, mirastan feragat eden ve ondan bir tazminat alan bir mirasçının mirasçılarının, geçmiş beş yıl boyunca elde ettikleri faydaları, şu anda sahip oldukları şeyle orantılı olarak kendilerine iade etmelerini şart koşmaktadır. Mirastan ivazlı olarak feragat eden kişi, mirasbırakanın alacaklılarına karşı feragat nedeniyle sorumludur. İvazsız feragat durumunda ise sorumluluk doğmayacaktır.
Mirasbırakanın alacaklılarının alacaklarını alabilmeleri için belirli koşulları yerine getirmeleri gerekir. Bunlar
- Bir mirasçının borçları, ölüm anında terekesinin varlıklarını aşıyor, yani borçlarını ödeyemiyor.
- Bu borçlar mirastan feragat etmemiş diğer mirasçılar tarafından ödenmemiştir.
- Mirasın açılması, mirastan feragat edenin, miras bırakanın ölümünden önceki beş yıl içinde bir miktar para almış olmasıdır.
Mirastan feragat sözleşmesinden dönmek mümkün müdür?
- Miras bırakanın sözleşmeden dönme hakkı
Feragat sözleşmesine taraf olan mirasçının sözleşmeden dönme hakkı olabilir. Feragat sözleşmesi doğası gereği olumsuz bir sözleşmedir, bu nedenle onu iptal etmek için miras sözleşmesini düzenleyen kurallara uyulmalıdır. Mirasçı, miras sözleşmesinin yapılmasından sonra, miras sözleşmesi ile atanan kişinin veya kendisine belirli bir mal vasiyet edilen kişinin kendisine karşı mirastan yoksun bırakma nedeni olan eylemlerde bulunması halinde sözleşmeyi tek taraflı olarak iptal edebilir. Mirasçı, tek taraflı iptal yasasında belirtilen şekillerden herhangi biriyle sözleşmeyi tek taraflı olarak iptal edebilir. Mirasçı bu durumda miras sözleşmesinden dönme yükümlülüğünden kurtulur.
- Sözleşmeden Dönmek İçin Mirasçılıktan Çıkarma Hakkı
Mirastan feragat eden ve miraslararası hizmetlere hak kazanan mirasçı, bunları talep edebilir. Mirastan feragat sözleşmesine göre mirasçı, miraslararası edimlerin sözleşmeye uygun olarak yerine getirilmesini ve güvence altına alınmasını isteyebilir. Ancak mirasçı, talep ettiği edimi alamazsa sözleşmeyi iptal edebilir. Bu kural karşılıksız ivaz ile yapılan mirastan feragat sözleşmesi için de geçerlidir. Çünkü ivaz, bir edimi yerine getirme borcu yükler. Mirastan feragat eden, mirasçının edimi yerine getirmemesi halinde sözleşmeden dönebilir. Bu, Türk Medeni Kanunu’nun 547. maddesine göredir. Geri alma, mirasçıya bir beyanname verilmesi ile gerçekleşir.
Ayrıca, bir feragat sözleşmesinde, feragat edenin aldığı tazminat, böyle bir durumda yasal mirasçıların saklı paylarına aykırı ise, bu kişilerin tazminat talep etme hakları vardır. Yasaya göre, mirastan vazgeçen bir mirasçı bunu yapmayı veya tazminat ödemeyi seçebilir. Tazminatı saklı paylı mirasçıya verebilir veya feragat sonucu mirasçının aldığı ödemeyi iade edebilir.
Mirastan Feragat Sözleşmesinin İptali Davası
Mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakanın ehliyetsizliği, resmi sözleşme şartlarına uymaması, iradenin sakatlanması, ahlaka ve hukuka aykırılık hallerinde iptal edilebilir. Mirasçı veya tasarrufun iptalinde menfaati olan vasiyet alacaklısı, bu davayı mirastan feragat edene karşı açmalıdır. İlgili kişi iptal davası açma hakkını mirasçının ölümünden sonra ancak iptal sebebini öğrendiği günden itibaren bir yıl içinde kullanabilir. Bu bir yıllık süre hak düşürücü süredir. Mirastan feragat sözleşmesinin iptali davası, miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesinde açılır. Muvazaa, zihni kayıt veya şaka halinde feragat sözleşmesi hükümsüzdür.
