Müşterilerimizden en sık aldığımız sorulardan biri “Mobbing nedir?” Bu kavramı hepimiz duymuşuzdur. Hepimiz iş yerinde mobbing mağduru olmuşuzdur. Mobbing hakkında gerçekte ne biliyoruz? Örneğin, işyerimiz mobbingin yaşandığı bir yer ise ne yapabiliriz? Haklarımızı ne kadar iyi biliyoruz ve bunlar nelerdir? Mobbing kavramının mağdurlar, zorbalar ve tanıklar olmak üzere üç tarafı vardır. Mağdur, mobbinge uğrayan ilk kişidir. Mobbing uygulayan kişiye zorba ya da saldırgan denir. Tanıklar ise mobbinge doğrudan dahil olmayan ancak bu durumu ses çıkarmadan gözlemleyen çalışanları ifade eder.
Mobbing, işyerinde hedef alınan kişi ya da kişilere karşı uzun süre devam eden kasıtlı ya da kötü niyetli davranışları içerebilir. Bu durum çalışanların motivasyonunu bozabilir ve onları psikolojik olarak yıpratabilir. Bu yazı mobbing hakkında aklınıza takılan bazı soruları yanıtlamayı amaçlamaktadır. Herhangi bir hak kaybına uğramamak için bir iş avukatından yardım almak en doğrusudur.
Mobbing nedir?
Bir kişiye yönelik mobbing, psikolojik taciz, şiddet veya düşmanca davranış eylemidir. Bir işyerinde bir veya birden fazla kişi bir başkasına mobbing uygulayabilir. davranışlar. “Mobbing nedir?” sorusunun en özlü cevabı budur Bu konu Borçlar Kanunu’nun yanı sıra İş Kanunu’nda da yer almaktadır.
Mobbing türleri nelerdir?
İşyerinde meydana gelen iki tür mobbing vardır. Birincisi yatay mobbing, hiyerarşide aynı seviyede bulunan ve birbirleriyle fonksiyonel ilişkisi olan çalışanların tutum ve davranışlarıdır. Bu davranış en çok, aynı zamanda rekabet içinde olan eşit statüdeki kişiler arasında yaygındır.
İkinci olarak, dikey mobbing vardır. Ülkemizde en sık rastlanan mobbing türüdür. Bu hiyerarşide yukarıdan aşağıya doğru olabileceği gibi tam tersi de olabilir. Örneğin bir amir, müdür vs. Daha kıdemli bir pozisyonda olan bir kişi, pozisyonunun getirdiği yetkiyi bir astına zarar vermek için kötüye kullandığında, bu kategoriye girer.
Aşağıdan yukarıya veya bazen denildiği gibi tersine mobbingde, daha düşük pozisyonda olanlar bir araya gelir ve üstün otoritesini zayıflatır. Bu tür zorbalıkta birden fazla zorba vardır. Bu durumdaki astlar dışlama ve sabotaj taktiğini kullanırlar. Üstlerinin emirlerini görmezden gelirler ve amirlerine karşı asılsız söylentiler yayarlar. Bunu amirlerini kötü göstermek için yaparlar. Bir anlamda, düzeni sağlamaktan sorumlu olan amirimizin işine layık olmadığını söylüyorlar.
Mobbing örnekleri nelerdir
Mobbing vakaları genellikle bir zorbanın zorbaca davranışlarının sonucudur. Zorba, mobbing yoluyla mağdurun kendine olan güvenini ve çalışma isteğini zayıflatır. Zorba, mobbing yoluyla kurban üzerinde kontrol sahibi olur. Bu örnekleri beş farklı kategoride toplayabiliriz:
İşyerinde mobbing örnekleri nelerdir?
Benlik sunumunu ve iletişim biçimini etkilemek: Bu tür vakalarda amaç, mağdurun kendini istediği şekilde ifade etmesini, iş arkadaşları ve yönetimle olumlu ilişkiler geliştirmesini engellemektir. Bu kategori aşağıdaki örnekleri içerir:
- Telefon tacizi
- İşe yönelik eleştiriler süreklidir
- Sürekli kesintiler
- Sesini yükseltmek ve yüzüne karşı azarlamak
- Mağdurun duygularını ifade etmesi veya göstermesi engellenir
- Özel hayatını eleştirenler
- Sözlü ve Yazılı Tehditler
- İma ve jestlerle ilişkilerin reddedilmesi
2) Sosyal İlişkiler: Amaç, mağdurun sosyal ilişkiler kurmasını engellemektir. Bunlar, mobbingin bu kategoride nasıl sınıflandırılabileceğine dair sadece birkaç örnektir:
- Mağdurun var olmadığını varsaymak
- Yakın çevredeki hiç kimse mağdurla konuşmamalıdır
- Diğer iş arkadaşlarından ayrılma ve izolasyon
3) Kişisel İtibara Yönelik Saldırılar Bu tür vakaların amacı mağdurun itibarına ve bütünlüğüne zarar vermektir. Bu kategori aşağıdaki örnekleri içerir:
- Mağdurun arkasından iftira atmak
- Siyasi ve dini görüşlerine göre dahil etme
- Mağdurun belirgin bir kusuru veya engeliyle alay etmek
- Bu bir alay ve dalga geçme biçimidir
- Bir yürüyüş tarzını, sesi veya hareketleri taklit etmek vb.
- Akıl hastalığı, hasta gibi davranmak için bir bahane değildir
- İnsanlara küçük düşürücü isimler takmak
- Cinsel imalar
- Milliyetiyle alay etmek
- Kararları sürekli sorgulanır
- Özel hayatına atılan iftiralar
4) Yaşam kalitesine ve mesleki statüye yönelik saldırılar: Bu tür mobbing, mağdurun kariyerinde başarıya ulaşmasını engellemek ve mesleki konumuna saldırarak maddi kayıplara neden olmak için tasarlanmıştır. Bunlar bazı mobbing örnekleridir.
- Sürekli değişen bir pozisyonda çalışmak sinir bozucu bir deneyim olabilir.
- İş yapmaya zorlanmak özgüveni zayıflatır
- İşin tam kapasite ile yapılmaması
- Asıl işi olmayan görevlerle ilgili takıntı
- İşten çekildikten sonra işi değiştirmemek
- Anlamsız bir iş
- İşten çıkarmaya zorlama
5) Bir kişinin sağlığına yönelik doğrudan saldırılar: Bu örnekler, mağdurun zihinsel ve/veya fiziksel sağlığına zarar vermeyi amaçlamaktadır. İşte bazı mobbing örnekleri.
- Doğrudan veya dolaylı cinsel saldırı
- Mağdurları ağır fiziksel işler yapmaya zorlamak
- Tehdit yoluyla mağdura yönelik şiddet
- Fiziksel Yaralanma
Mobbing belirtileri nelerdir?
Dava açmadan veya iş sözleşmenizi feshetmeden önce mobbinge uğradığınızı teyit etmelisiniz. Aksi takdirde haklarınızı kaybedebilirsiniz. Mobbing belirtileri nelerdir ve nasıl emin olabilirim diyorsanız başlık altındaki örneklere bakmanızda fayda var. Her vaka kendi içinde değerlendirilmekle birlikte uygulamada sık gördüğümüz mobbing davranışlarına üst bölümümüzde yer verdik. Tacize uğradığınızı düşünüyorsanız teyit etmek için mobbing alanında uzman bir avukata danışmanız önemlidir.
Mobbing nedir? Ve hukukta nasıl bir yeri vardır?
Mevzuatımız mobbingi spesifik bir kavram olarak düzenlememektedir. Bu kavramın kapsamına giren davranışlar ve bunların ihlal ettiği ya da dokunduğu haklar çeşitli kanunlarla düzenlenmiştir.
Borçlar Kanunu ve İş Kanunu’nun ilgili maddelerine göre işveren işçinin kişiliğini korumakla yükümlüdür. Mobbing, işverenin bir çalışanı aşağılaması, gereksiz yere azarlaması veya sebepsiz yere yazılı savunma istemesi durumunda ortaya çıkar. Genel olarak bu tür davranışların amacı yıldırma, taciz etme, soğutma, izole etme, görmezden gelme vb. dir. İşverenler, çalışanları sanki kendileri istiyormuş gibi istifaya zorlamak için yıldırma, taciz ve diğer eylemleri kullanabilir. Bu durumda Yargıtay mağdurlar lehine birçok karar vermiştir.
Eşit muamele işverenlerin bir diğer yükümlülüğüdür. Aynı statüde olan bir işçi, işvereninin ırk veya din, dil, cinsiyet vb. nedenlere dayalı olarak farklı uygulamalar yapması halinde ayrımcılık tazminatı ödemek zorunda kalabilir. Herhangi bir sebep olmaksızın. Mobbing, bir iş kazasından sonra bir çalışana dava açmaması için baskı yapmayı da içerebilir.
Madde 125, idare tarafından gerçekleştirilen eylem ve işlemlere karşı yargı yoluna başvurulmasına izin vererek devlet memurlarını korur. Memurlar ve kamu görevlileri ayrıca Anayasa’nın 128. ve 129. maddeleri ile mobbinge karşı korunmaktadır. Kanun No. Kanun No. Md. Örnek olarak, 10, 11, 17, 18, 21 ve Md.
Mobbingin cezası nedir?
Mevcut mevzuatımızda mobbing ayrı bir suç olarak düzenlenmemiştir. Yine de mevcut ceza kanunlarının ve suç tiplerinin mobbing davranışları ile başa çıkmak için yeterli olduğunu söyleyebiliriz. Sadece herhangi bir mobbing davranışı bir suç normunu ihlal etmeye başladığında cezai yaptırımlardan bahsedebiliriz. Mobbing davranışları sonucunda işlenebilecek farklı suç tiplerini sıralamak istiyoruz:
- TCK 84. Madde (İntihara Yönlendirme) mağdurun ruhsal çöküntüye neden olacak şekilde mobbinge maruz kalması halinde uygulanabilir.
- Mobbing mağdurun hem ruhsal hem de fiziksel sağlığını etkileyecek noktaya gelmişse TCK 86 ve 87. maddeler kapsamında suçu tartışabiliriz.
- Mobbingin insan onuruyla bağdaşmayan ve mağdurun bedensel veya ruhsal yönden acı çekmesine, aşağılanmasına yol açacak davranışları içermesi halinde 96. madde (eziyet suçu) uygulanır.
- Zorbanın mağdurun vücut bütünlüğünü ihlal edecek şekilde cinsel davranışlarda bulunması halinde cinsel saldırı suçu işlenmiş olacaktır. Bu durum TCK Madde 102 ile uyumludur. Zorbanın mağdurun vücut dokunulmazlığını ihlal etmeyen ancak cinsel yönden rahatsız edici davranışları ise 105. madde kapsamında suç olacaktır.
- Madde 125 (hakaret suçları) kapsamına giren mobbing davranışının en yaygın şeklidir.
- Mobbing, Madde 108 (cebir suçu) kapsamındaki suçlarla da ilişkilendirilebilir. Mobbing, huzur veya sükûnu bozma suçuna yol açabilir. Bu suç TCK’nın 123. maddesinde düzenlenmiştir.
Mobbing nasıl kanıtlanabilir?
Yargıtay mobbingin ispatı için olağan ispat kurallarından farklı özel kurallar getirmiştir. Başka bir deyişle, çalışanın mobbinge uğradığına dair emareler varsa, ispat yükü işverene geçecektir. Çalışanın baskı altında olduğuna dair basit işaretler göstermesi ve iddiaları konusunda gerçekçi olması yeterlidir. Daha önce de belirttiğimiz gibi, yük işverene geçecek ve mobbing teşkil eden davranışların uygulanıp uygulanmadığını kanıtlaması gerekecektir. İşte Yargıtay’ın bu konudaki istikrar kazanmış kararı.
Mahkeme mobbing davalarında kesin ispat şartı aramayacaktır. Çalışanın iş yerinde mobbinge maruz kaldığına dair şüphe uyandıracak olguları sunması yeterlidir.
Mağdur Çalışanın Hakları Nelerdir
Çalışan hakları mobbingde çok önemli bir rol oynamaktadır. Çalışan ilk adım olarak iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Mobbing nedeniyle iş ilişkisi sürdürülebilir olmaktan çıkmışsa çalışan iş sözleşmesini feshedebilir. Çalışan ister iş arkadaşları ister işvereni tarafından mobbinge uğrasın, durum değişmez. Bu hak, zorbanın bir statüye sahip olup olmadığına bakılmaksızın mağdur çalışan için geçerlidir. Çünkü işverenin çalışanı koruma ve gözetme yükümlülüğü vardır. Çalışanın olayı bildirmesine rağmen işveren harekete geçmezse, mağdur iş akdini haklı nedenle feshedebilir.
Bir davranışın mobbing olarak değerlendirilebilmesi için hem şiddet derecesinin hem de sürekliliğinin olması gerekir. Örneğin bir işverenin, işyerinin teslimat yapması gerektiği için muhasebe çalışanlarından acil paketleri teslim etmelerini istemesi mobbing değildir. Bir çalışan haklı nedenle işten çıkarılırsa ve bir yıldan fazla çalışmışsa, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Çalışan ayrıca ödenmemiş ve eksik ödenmiş diğer işçilik alacaklarına da hak kazanabilir.
Mobbing mağduru manevi tazminata da hak kazanabilir. Mobbingcilerin davranışları suç teşkil ediyorsa, mağdurun Cumhuriyet Başsavcılığına şikayette bulunma hakkı da vardır.
Mobbing Davası Nedir?
Mobbing davaları, haklarımızı arayabileceğimiz ve mobbingin varlığını ortaya koyabileceğimiz bir dava şeklidir. Bu davalar farklı şekillerde açılabilmektedir. Bu davalar çalışanın iş akdini feshetmesinden önce ya da sonra açılabilir. Eğer özel koşullar sağlanırsa, çalışan yukarıda belirtilen tüm işçilik haklarını talep edebilir.
Zamanaşımı, yetkili ve görevli mahkeme
Mobbing nedeniyle açılan tazminat davaları iş ilişkisi ile ilgili ise iş mahkemesi görevlidir. İş mahkemesi bulunmayan yerlerde mağdurlar asliye hukuk mahkemelerine de başvurabilirler. Yargı çevresini seçmek mümkündür. Dava iş yerinin bulunduğu yerdeki mahkemede ya da şirket merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemede açılabilir.
Zamanaşımı açısından genel zamanaşımı kuralı geçerlidir. Dava açmak için zamanaşımı süresi olay tarihinden itibaren iki yıldır. Taciz devam ediyorsa, zamanaşımı süresi siz işten ayrıldıktan sonra başlayacaktır.