Vergi Usul Kanunu No. 213. İlgili Kanun’un 352. ve sonraki maddeleri usulsüzlükler için genel cezaları düzenlerken, 353. ve sonraki maddeler daha ağır olan özel cezaları ele almaktadır. Türk Vergi Kanunu, vergi mükellefi tarafından yapılan beyana dayanmaktadır. Mükellef beyan yükümlülüğünü yerine getirdiğinde süreç tamamlanmış olur. Kanun koyucu vergi mevzuatına aykırı fiilleri yaptırıma bağlar ve ilgili süreçte ele alınır. Bu yazımızda özel usulsüzlük cezalarına ilişkin sıkça sorulan soruları yanıtlıyoruz.
Cezanın hukuki niteliği nedir?
Özel usulsüzlük cezasına konu olan durumlar çok çeşitli olabilir ve her birinin farklı bir yasal dayanağı vardır. Bir durum vergi suçu olabilirken, bir diğeri vergi kabahati olabilir. Fatura, serbest meslek makbuzu ve diğer belgelerin ibraz edilmemesi bir kabahattir. Ancak bu belgelerin gerçek tutarlardan farklı tutarlar içermesi suçtur. Bu ayrım, idari para cezası veya ceza ve güvenlik tedbiri kombinasyonu gibi yaptırım türünü etkileyebilir.
Özel Usulsüzlük Cezasının nedenleri nelerdir?
Vergi Usul Kanunu veya diğer kanunlara göre özel usulsüzlük cezasının uygulanabileceği en yaygın durumlar şunlardır
- Serbest meslek kazançlarına ilişkin fatura ve makbuz gibi belgelerin alınmaması veya ibraz edilmemesi ya da gerçekte ödenen tutardan farklı bir şekilde düzenlenmesi.
Bu durumlarda %10 oranında ceza uygulanır. Yasa koyucu bu hüküm ile her türlü gelirin kayıt altına alınmasını sağlamıştır. Örneğin, faturada 100.000 TL yazması gerekirken 50.000 TL yazıyorsa, mükellefe 5.000 TL ceza kesilecektir. Her bir belge için yalnızca 1.000 TL’ye kadar ceza kesilebilir.
- Usulsüz perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla düzenlenen fiş, yolcu giriş ve taşıma bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi düzenlenmesi veya hiç düzenlenmemesi
Maliye Bakanlığı tarafından düzenlenmesi gereken bu belgelerin süresinde düzenlenmemesi, usulüne aykırı olarak, gerçeğe aykırı olarak düzenlenmesi, belge asılları veya örneklerinde farklı tutarların bulunması, elektronik belge yerine kağıt ortamında düzenlenmesi hallerinde özel usulsüzlük cezası uygulanır. Her bir belge için 1.000 TL’ye kadar, her takvim yılı için en fazla 500.000 TL para cezası uygulanacak.
- Tüketiciler özel usulsüzlükler için cezalandırılacak
Birinci veya ikinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı, kazancı basit usulde tespit edilen tüccarlar, defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler ve vergiden muaf esnaf dışındaki kişilerin fatura almadıklarının tespiti halinde özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Bu durumda her bir belge için 200 TL ceza kesilir. Bu ceza, yetkili vergi müfettişlerince belgelerin alınmadığı tespit edilmeden kesilmez.
- Defter ve kayıtların verilmemesi nedeniyle alınmayan vergi levhası
Özel usulsüzlük cezası, Maliye Bakanlığı’nın tutmak ve kaydetmek zorunda olduğu günlük kasa defteri ile perakende satış ve hasılat defterlerinin işyerinde bulundurulmaması halinde uygulanmaktadır. Ayrıca kesilmesi gereken kayıtlar kesilmemektedir. Defterler teftiş ve denetim yetkililerine de ibraz edilmemektedir. Bu durumda her bir tespit için 500 TL ceza uygulanmaktadır. Tek düzen hesap planına ve muhasebe standartlarına uyulmaması Muhasebe standartlarına veya tek düzen hesap planına uymayanlara özel usulsüzlük cezası olarak 12.000 TL ceza kesilir.
- Vergi numarası verilmeyen işlemlerde vergi numaraları kullanılmaz.
Bakanlık bu zorunluluğu tüm kamu kurum ve kuruluşları ile kişilere getiriyor. Vergi kimlik kodu olmadan yapılan her işlem için 600 Türk Lirası ceza kesilmektedir.
- Vergi kimlik numarası kullanmak zorunda olan kuruluşlar tarafından yapılan işlemlerin vergi dairelerine usulüne uygun olarak bildirilmemesi
Bu durumda para cezası 2.500 TL olacaktır.
- Belge basımı: Yazıcılara bildirimde bulunulmaması
Matbaa işletmecileri, belge basım vergisini belirtilen sürede bildirmezlerse veya bildirim yükümlülüğüne hiç uymazlarsa, herhangi bir usulsüzlük için para cezasına çarptırılacaklar. Bu durumda matbaa işletmecilerine 1.900 TL para cezası verilecektir.
- Belgelerin elektronik ortamda düzenlenmesi zorunluluğuna uyulmaması
Sayılı Genel Tebliğ uyarınca avukat, mühendis, mimar gibi meslek gruplarının serbest meslek makbuzu, bankaların makbuz, sigorta, emeklilik ve reasürans şirketlerinin makbuz düzenlemesi gerekmektedir.
İlgili tebliğ uyarınca avukat, mühendis ve mimar gibi meslek grupları serbest meslek makbuzlarını; bankalar makbuzlarını; sigorta, emeklilik ve reasürans şirketleri her türlü belgelerini; yetkili müesseseler her türlü belgelerini; akaryakıt sektörü için EPDK’dan lisans alan kuruluşlar her türlü belgelerini; sebze ve meyve ticareti ile iştigal eden tacir ve komisyoncular her türlü belgelerini elektronik ortamda düzenlemek ve ibraz etmek zorundadır.
Özel Usulsüzlük Cezasında İndirim Yapılabilir mi?
Vergi Usul Kanunu’nun 376. maddesi özel usulsüzlük cezasında indirimi düzenlemektedir. Mükellef veya sorumlu, ihbarnameyi aldığı tarihten itibaren 30 gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak, özel usulsüzlük cezasının yarısını, sürenin bittiği tarihten itibaren üç ay içinde ödeyeceğini, Kanunda öngörülen şekilde teminat göstererek beyan edebilir. Kanun’da belirtilen şekilde teminat göstermeniz gerekmektedir.
Özel Usulsüzlük Cezasında uzlaşma sağlanabilir mi?
Mükellef, ceza ihbarnamesini aldığı tarihten itibaren 30 gün içinde komisyondan uzlaşma talebinde bulunabilir. Mükellef, usulsüzlük için üzerinde uzlaşılan cezanın %75’ini uzlaşılan süre içinde öderse, %25 ceza indirilir.
Ceza hakkında iptal davası açabilir misiniz?
Özel usulsüzlük cezasının tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içinde mükellef cezanın iptali için dava açabilir. İptal davası açmadan önce özel usulsüzlük cezasının düzeltilmesini talep etmek mümkündür. Vergi dairesi müdürü düzeltme yapma yetkisine sahiptir. Vergi dairesine karşı dava açmak için 30 günlük süre, düzeltme başvurusu yapıldıktan sonra başlamaz.
Uzlaşmanın gerçekleşmediği durumlarda vergi mahkemesine iptal davası açılması mümkündür. İptal davası açıldıktan sonra aynı ceza için uzlaşma talebinde bulunulması halinde vergi mahkemesi davaya bakamaz. Vergi mahkemesi uzlaşma başvurusuna rağmen iptal davasını karara bağlamışsa kararı yok hükmündedir. Ceza muhatabı, iptal davası açma süresi sona ermişse veya uzlaşma süreci devam ediyorsa ve 15 takvim gününden az bir süre kalmışsa iptal davası açabilir.
Özel usulsüzlük cezası ile vergi ziyaı cezası aynı anda kesilebilir mi?
Bir fiilin 353. madde kapsamında olması nedeniyle özel usulsüzlük cezasına tabi olması ve aynı zamanda vergi ziyaı kapsamında olması halinde vergi cezası ve özel usulsüzlük cezası ayrı ayrı kesilecektir. Ancak tarhiyatı gerektiren fiilin Vergi Usul Kanunu’nun 353. maddesi dışında başka bir hukuki kaynakta bulunması halinde VUK336 hükmü uygulanacaktır.
Özel usulsüzlük cezası için zamanaşımı süresi nedir?
Zamanaşımı süresi, ihlalin gerçekleştiği tarihten itibaren beş yıl sonra işlemeye başlar.
Revizyon davası nedir? Hakkındaki yazımızı da okuyabilirsiniz.