Rüşvet suçu, kamu görevlisi ile gerçek kişi arasında işlenir ve kamu görevlisine görevini yerine getirmesi için bir yarar sağlanması veya sağlanmasının reddedilmesini içerir. Türk Ceza Kanunu rüşvet suçunu kamu idaresine karşı suçlar başlığı altında, millete ve devlete karşı suçlar bölümünde düzenlemiştir. Suçun temel özelliği, kamu görevlisinin görevini gereği gibi yerine getirmemiş olmasıdır.
Farklı suçlar ve rüşvet
Rüşvet genellikle zimmete para geçirme ve gasp gibi diğer suçlarla karıştırılır.
Rüşvet (bir suç) ile zimmete para geçirme (bir suç) arasındaki en büyük fark, zimmete para geçirme suçunun bir kişiden çalmak suretiyle işlenmesidir. Zimmete geçirme durumunda fail, görevi gereği kendisine verilen veya korumakla yükümlü olduğu bir maldan çalar. Rüşvet suçu birden fazla kişi tarafından işlenebilen bir suçtur. Rüşvet suçu hem rüşveti veren kişi hem de rüşveti kabul eden kamu görevlisi tarafından işlenir. Kamu görevlisi de görevini yerine getirmek ya da getirmemek için menfaat elde eder.
Kötüye kullanma suçunun ikincil bir suç olarak kabul edildiğine dikkat etmek önemlidir. Görevi kötüye kullanma suçu, bir kamu görevlisinin görevini ihlal edecek şekilde hareket etmesi, ancak başka bir suça yol açmaması durumunda gündeme gelir. Örneğin, kamu görevlisinin davranışının rüşvet suçuna yol açması halinde görevi kötüye kullanmaktan söz etmek mümkün değildir. İkinci bir fark ise suça en az 2 kişinin karışmış olmasıdır. Görevi kötüye kullanma suçu tek bir fail tarafından işlenir.
Failin niteliği, dolandırıcılık veya rüşvet suçu arasındaki temel farktır. Dolandırıcılık suçu herhangi bir kişi tarafından işlenebilir. Rüşvet suçu ise faillerden birinin kamu görevlisi olmasını gerektirir. Türk Ceza Kanunu’nda örgüt için farklı yerler vardır. Dolandırıcılık suçu malvarlığına karşı suçlar bölümünde yer alırken, yolsuzluk suçu daha önce de açıklandığı gibi kamu idaresinin güvenilirliğine karşı suçlar bölümünde yer almaktadır. ““Dolandırıcılık Suçu” başlıklı yazımızda dolandırıcılık ile ilgili daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
İrtikap suçları ile rüşvet suçları arasındaki en büyük fark, rüşvetin birden fazla suçluyu içermesidir. Bu suç ise tek bir kişi tarafından işlenmektedir. İnce ayrımlardan biri, rüşvetin bir memurun konumunu kötüye kullanması durumunda ortaya çıkması, gaspın ise bir kişinin makamın sağladığı gücü veya güveni kötüye kullanması durumunda ortaya çıkmasıdır.
Rüşvet suçları: Unsurlar
Bir suçun unsurları, bir suçun oluşması için yerine getirilmesi gereken koşullardır. Bir suç fiilinin unsurları, bir suçun oluşması için yerine getirilmesi gereken koşullardır.
Rüşvet eylemi, bir kamu görevlisine veya görevlinin gösterdiği bir başka kişiye, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, görevlerini yerine getirmesi veya getirmemesi için menfaat sağlama eylemi olarak tanımlanır. Yapılacak ya da yapılmayacak eylemin memurun görevlerinin bir parçası olması gerektiğini unutmayın. Bu nedenle, görevlerinin bir parçası olmayan bir görevi yerine getirmeleri karşılığında bir menfaat elde etmeleri halinde bir kişiye rüşvet vermek suç değildir. Örneğin, bir çay satıcısına resmi tapu memuru yerine tapu memuru olarak hareket etmesi için rüşvet verilirse bu rüşvet olmaz.
Rüşvet suçu ile ilgili olarak göz önünde bulundurulması gereken ikinci bir nokta, suçun menfaatin elde edildiği anda, yani rüşvet ödendiğinde veya rüşvet konusunda bir anlaşmaya varıldığında işleneceğidir. Eğer kişiler rüşvet konusunda anlaşır ancak konu süreçten önce ortaya çıkarsa, o zaman suç anlaşmaya varıldığı için işlenmiş olacaktır.
Rüşvet suçunun üçüncü bir unsuru da faildir. Bu suçun yapısı onu çok failli bir suç haline getirmektedir. Bu suçun yapısı birden fazla faile olanak tanımaktadır. Bir yandan bir kişi ödül verir veya vermeyi vaat ederken, diğer yandan bir kamu görevlisi ödülü alır veya rüşvet düzenlemesinin bir parçası olur.
Suç idarenin güvenilirliğine karşı işlendiği için toplumun tüm üyelerini etkilemektedir.
Rüşvet suçunun yapısı, ahlaki kasıtla işlenebilecek şekildedir. Fiilin fail tarafından bilerek gerçekleştirilmesi halinde kasıt söz konusu olur.
Rüşvet anlaşması
Rüşvet verme anlaşması yasa dışıdır. Bir kamu görevlisi rüşvet kabul ettiğinde veya bir kamu görevlisinin rüşvet teklifleri başka bir tarafça kabul edildiğinde bir rüşvet sözleşmesi oluşur. Rüşvet suçu genellikle kamu görevlisinin rüşvetten fayda sağlamasıyla oluşur. Yasa koyucular, suçun rüşvet anlaşması sırasında da işlenebileceğini kabul etmektedir. Her iki taraf da rüşvet anlaşmasına girmeye istekli olmalıdır. Rüşvet anlaşmasının açık ya da zımni olması önemli değildir. Yazılı veya sözlü bir anlaşma kabul edilebilir.
Rüşvet: Nitelikli Formlar
Kanun, nitelikli halleri, bir suçun işlenebilmesi için mevcut olması gereken koşullar veya durumlar olarak tanımlamaktadır. İki tür nitelikli hal ağırlaştırıcı ve hafifleticidir.
Yolsuzluk suçu için ağırlaştırıcı nitelikli hal, Türk Ceza Kanunu’nun 25. maddesinin 2. fıkrasının 7. bendinde tanımlanmıştır. Faillerden biri yargı mensubu, hakem veya bilirkişi ile noter veya yeminli mali müşavir ise verilecek ceza yarı oranına kadar artırılır. Diğer kişi kişinin bu sıfatını biliyorsa ceza artar. Rüşvet suçu, ceza indirimine yol açabilecek herhangi bir koşula tabi değildir.
Etkin Pişmanlık Zamanaşımı
Bir kişi ancak suç işledikten sonra gerçek bir pişmanlık hisseder. Suç tamamlandıktan sonra failin yaptığından pişmanlık duyması ve bunun gerçekleşmesini önlemek için harekete geçmesi ve mağdurun zararlarını tazmin etmesi durumunda etkin pişmanlık gündeme gelir. Kanun koyucu suçlarda etkin pişmanlık için hükümler koyabilir. Türk Ceza Kanunu’nun 254. maddesi rüşvet suçları için etkin pişmanlık hükümlerini düzenlemektedir. Türk Ceza Kanunu’nun 254. maddesi etkin pişmanlığa ilişkin hükümler içermektedir.
Rüşvet suçunun faili, suç konusu menfaati soruşturma makamları durumdan haberdar olmadan önce onlara verirse, resmi makamlar bu faili cezalandıramayacaktır. Etkin pişmanlığın sağlanması, yetkilileri bilgilendiren failin yararınadır. Etkin pişmanlığın gereklerini yerine getirmeyen bir failin, başka bir fail durumu ihbar etti diye cezalandırılmayacağını düşünmek mümkün değildir.
Etkin pişmanlık hükmü, failin anlaşma yapıldıktan sonra durumu ilgili makamlara bildirmesi halinde uygulanabilecektir.
Etkin pişmanlık hükmü, rüşvet anlaşmasına veya rüşvet suçuna dahil olan kişiler için geçerlidir. Bu durum, kişinin durumu öğrenmeden önce yetkilileri bilgilendirmesi halinde geçerlidir. Aracılar, yetkili makamları bilgilendirmedikleri takdirde müşterek fail olarak kabul edilirler. Yabancı bir ülkenin yetkilisine rüşvet veren kişi etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanamaz.
Kanuna göre suçun zamanaşımı süresi 15 yıldır. 15 yıl geçtikten sonra suç artık soruşturulamaz veya kovuşturulamaz. Rüşvet suçu 4 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası ile sonuçlanabilir.
Rüşvet suçunu nasıl kanıtlayabilirsiniz?
Rüşvet, doğası gereği kanıtlanması zor bir suçtur. Rüşvetin genellikle sözlü veya gizli olarak yapılması nedeniyle kanıtlanması zordur. İddiaların kanıtlanamaması durumunda rüşvet suçlarının beraat ettirilmesi için yetersiz delil kullanılır.
Bir suçu kanıtlamak için tanıklar, fotoğraflar, belgeler, ses veya video kayıtları ve yazışmalar dahil olmak üzere her türlü kanıtı kullanabilirsiniz. Bir kamu görevlisi rüşvet talep ettiğinde, gerçekte en yaygın kullanılan yöntem, polisin paranın seri numaralarını bildirmesi yöntemidir.
Rüşvet suçuna hangi mahkeme bakar?
Rüşvet suçları ile ilgili davalara bakmakla görevli mahkeme ağır ceza mahkemesidir. Rüşvet suçları şikâyete bağlı bir suç değildir. Cumhuriyet savcısı tarafından soruşturulur. Cumhuriyet savcısının kamu görevlileri hakkında soruşturma yapabilmesi için ilgili kurumdan izin alması gerekmektedir. Bu kural rüşvet suçu için geçerli değildir. Deshalb, savcı izin almadan da soruşturma yapabilir. Yetkili mahkeme, rüşvet suçunun işlendiği yer mahkemesidir.
