Saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal etmeleri sonucunda, tasarruf yetkisinin yasal sınırı aşması halinde denkleştirme davası açılır. Dava, mirasçının yasal tasarruf sınırlarının eski haline getirilmesini amaçlar.
Mirasçılar ve saklı pay oranları
Medeni Kanunumuz saklı pay sahibi mirasçıları listelemiştir. Saklı pay sahibi mirasçılar aşağıda listelenmiştir.
- Çocuklar, torunlar, evlatlıklar ve bunların altsoyları bir mirasçının altsoyu sayılır.
- Mirasçının anne ve babası
- Bir mirasçının eşi.
Saklı paylar için aşağıdaki oranlar geçerlidir:
- Alt soyunuza yasal miraslarının yarısını verebilirsiniz.
- Her ebeveyn için yasal miras dörtte birdir.
- Sağ kalan eş, altsoyu veya ebeveynleri ile birlikte mirasçı ise yasal miras payının tamamını alır. Diğer durumlarda yasal payın dörtte üçü verilir.
Mirasçının tasarrufları saklı pay oranlarına uygun olmalıdır. Tasarrufların saklı pay oranlarına uygun olarak yapılmamış olması halinde işlemin iptali için dava açılması gerekir.
Denkleştirme Davasının Tarafları
Ancak ölümden sonra denkleştirme davası açılabilir. Denkleştirme davaları saklı pay sahibi mirasçılar tarafından açılabilir. Bunlar yoksa mirasçıların alacaklıları veya iflas etmişse iflas masası denkleştirme davası açabilir.
Tenkis davaları, saklı pay oranları dikkate alınmaksızın mirasçıların miraslarından menfaat sağlayan kişilere karşı açılır. Mirasçıların ölmesi halinde mirasçılarına karşı da açılabilir. Asıl kazandırıcı, denkleştirme davasının sonuçlarından kaçınmak için kazancı muvazaalı işlemlerle kendisine devretmişse dava üçüncü kişiye karşı açılabilir.
Yetkili Mahkeme ve Dava Açma Süresi
Davaya bakmakla görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi, yetkili mahkeme ise mirasçının en son ikamet ettiği yer mahkemesidir.
Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının ihlal edildiğini öğrenmeleri halinde, vasiyetnamenin açılması halinde bir yıl, diğer hallerde mirasın açıldığı tarihten itibaren on yıl sonra sona erer.
Süreler, iptale karar verildiği tarihten itibaren işlemeye başlayacaktır. Denkleştirme istemi, savunmalar yoluyla her zaman ileri sürülebilir.
Geri Verilebilecek Kazançlar
Tazminat, mirasçının farklı bir iradeye sahip olduğunu ima etmedikçe, mirasçılıktan veya diğer ölüme bağlı tasarruflardan elde edilen tüm kazançlarla orantılıdır. Ölüme bağlı tasarruftan kazanç elde eden kişi bazı vasiyetleri yerine getirmek zorunda kalırsa
kazancın denkleştirilmesi halinde tasarruftan aksi anlaşılmadıkça kişi ölüme bağlı borçların da aynı oranda denkleştirilmesini talep edebilir.
Tasarrufa konu mal vasiyet alacaklısında kalırsa, malın iptal nedeniyle vasiyet alacaklısına verilmesi gereken kısmının karar günündeki para olarak değerinin, aksi halde tasarruf oranı dahilinde ödenmesine karar verilecektir. Vasiyet alacaklısı malı elinde tutuyorsa, iptal sonucunda vasiyet alacaklısına geçmesi gereken malın o kısmının değerinin para olarak ödenmesine karar verilir.
İnter vivos edinimler
Bu inter vivos işlemler ölüme bağlı tasarruflar gibi eşitlenir.
- Mirasbırakanın altsoyuna malvarlığını devretmek veya onları borçtan kurtarmak suretiyle sağladığı kazanç sağlararası işlem sayılmaz. Çeyiz ve vakıf sermayesi de sağlararası kazandırma sayılmaz.
- Ölümden önce miras haklarını tasfiye etmek için yapılan edinimler
- Mirasçı tarafından ölümden önceki yıl içinde yapılan bağışlar, bunları iptal etme hakkı ile birlikte.
- Saklı payları düzenleyen kuralları etkisiz hale getirmek için mirasçı tarafından açıkça yapılan edinimler.
Tazminata konu olan edinimi yapan kişi iyi niyetle hareket ediyorsa, mirasın verildiği tarihte elinde bulunanları iade etmelidir. İyi niyetle hareket etmezse, iyi niyetli olmayan bir malikin iade yükümlülüklerinden sorumlu olacaktır. İadeye tabi bir kazancı olan kişi, iade oranında bedellerinin mirasçıya iadesini talep edebilir.
Mirasçı, ölümü halinde ödenmek üzere üçüncü bir kişi adına hayat sigortası poliçesi yaptırmış, bu kişiyi lehtar olarak tayin etmiş veya sigortacıya karşı dava açma hakkını ölüme bağlı veya sağlararası tasarrufla bir mirasçıya karşılıksız olarak vermişse, ölüm anında satın alınan alacağın değeri indirime tabidir.
Tahmini devam süresine göre sermayeye çevrilmesi halinde harcanabilir kısmı aşan intifa veya rant hakkı bulunan bir terekenin mirasçıları, bu yükümlülüğün iptalini veya kaldırılmasını isteyebilirler. Mirasçının saklı payı, mirasın halefe devri yükümlülüğünden zarar görüyorsa, aşan kısmın iptalini isteyebilir.
Eski Hale Getirmede Sıra
Saklı payın iptali öncelikle ölüme bağlı tasarruflardan yapılacaktır. Eğer bu yeterli değilse, o zaman en sondan başlayarak geriye doğru yaşamlar arası satın almalardan yapılır.
En son denkleştirilmesi gerekenler ise ölüme bağlı tasarruflar, sağlararası bağışlar ve kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan bağışlardır.
Denkleştirme davaları özellikle saklı pay sahibi mirasçılar için çok önemlidir. Denkleştirme davası, saklı pay sahiplerinin miras paylarını yasal olarak hak ettikleri oranlarda almalarını sağlayacaktır. Bu dava en iyi şekilde uzman bir avukat tarafından ele alınmalıdır.
Özel usulsüzlük davası nedir? hakkındaki yazımızı da okuyabilirsiniz.
